YANGIHAYOT TUMAN HOKIMLIGI

Aholini ro‘yxatga olishda an’anaviy ro‘yxatga olish usuli qanday amalga oshiriladi.

An’anaviy ro‘yxatga olish deganda, ma’lum bir mamlakat hududi yoki uning aniq belgilangan qismida barcha shaxslar va uy-joy fondini ma’lum bir vaqtda tavsiflovchi demografik, iqtisodiy va ijtimoiy ma’lumotlarni to‘plash (joylarda yoppasiga ro‘yxatga olish orqali), qayta ishlash, baholash, tahlil qilish va tarqatish jarayoni tushuniladi. Ro‘yxatga olish bevosita hisob-kitob sanasi (ro‘yxatga olish sanasi) bilan bog‘liq belgilangan cheklangan vaqt oralig‘ida o‘tkaziladi. Ma’lumotlar, odatda, qog‘oz savolnoma yoki borgan sari ko‘proq ishlatilayotgan elektron shakldagi ro‘yxatga olish varaqalari orqali yoki xavfsiz onlayn ulanish vositasida ma’lumotlarni uzatish orqali qayd etiladi.
Ro‘yxatga olishning ikkita asosiy usuli mavjud:

a) ma’lumotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ro‘yxatga oluvchi tomonidan qayd etish; yoki
b) uy xo‘jaliklari a’zolari mustaqil ravishda so‘rovnomani to‘ldirishi (o‘z-o‘zini ro‘yxatga olish).

So‘rov usulida har bir shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlar (aholi ro‘yxatga olish doirasida) va har bir uy-joylarning kompleksi haqida ma’lumotlar (uy-joy fondini ro‘yxatga olish doirasida) bir vaqtlilik va umumiylik tamoyillariga rioya qilgan holda, qisqa va o‘rnatilgan vaqt oralig‘ida o‘zi uchun belgilab berilgan rasmiy uchastka doirasida ro‘yxatga olish bo‘limi xodimlari tomonidan yig‘iladi va ro‘yxatga olish savolnoma varag‘iga kiritiladi. O‘z-o‘zini ro‘yxatga olish usulida, garchi aksariyat hollarda, ro‘yxatga olish varaqalari ro‘yxatga olish organlari xodimlari tomonidan tarqatilib, to‘planib va tekshirilsada, ma’lumotlarni qayd etish bo‘yicha asosiy mas’uliyat ro‘yxatga olish birligi doirasida vakil shaxs (odatda uy xo‘jaligi boshlig‘i yoki voyaga yetgan kattalar) zimmasida bo‘ladi.
Ro‘yxatga olish savolnoma varaqalari pochta yoki ro‘yxatga oluvchi orqali yetkazib berilishi mumkin. “Ko‘proq an’anaviy” ro‘yxatga olish shaklida manzillar ro‘yxati ro‘yxatga oluvchi tomonidan amalga oshiriladi, u ham ma’lumotlarni ro‘yxatga olishni amalga oshiradi yoki ro‘yxatga olish varaqalarini beradi, ammo hozirgi vaqtda ko‘plab an’anaviy ro‘yxatga olish jarayonida ro‘yxatga olish maqsadlari uchun shakllantirilgan ro‘yxatga olish ishlarining butun yoki bir qismini amalga oshirish uchun mavjud manzillar yoki registrlardan foydalaniladi. Tanlangan usul ro‘yxatga olish uchun manzillar ro‘yxati pochta manzillarining rasmiy ro‘yxati asosida shakllantiriladimi yoki Milliy statistika institutining (MSI) manzillar bo‘yicha o‘z ma’lumotlar bazasiga ega ekanligiga bog‘liq bo‘ladi. Bu, shuningdek, ro‘yxatning sifatiga bog‘liq bo‘lishi mumkin; ular to‘liq bo‘lmasligi yoki mamlakatning ayrim hududlarini qamrab olmasligi mumkin.
Ro‘yxatga olish savolnoma varaqalarini tarqatish uchun pochta xizmatlaridan faqatgina to‘liq, yangilangan va umummilliy muvofiqlashtirilgan manzillar ro‘yxati mavjud yoki tuzilishi mumkin bo‘lgan hollarda foydalanish mumkin. Ilgari an’anaviy aholini ro‘yxatga olishni o‘tkazish oldida turgan jiddiy muammo mamlakatda turli maqsadlar uchun tuzilgan har xil manzil ro‘yxatlari mavjudligini hisobga olgan holda, mamlakat hududidagi barcha manzillarni qamrab olish masalasi hisoblangan. Shu sabablarga ko‘ra, ayrim hollarda ro‘yxatga olish ishlari olib boriladigan joylarda manzillar ro‘yxatini tekshirish o‘tkaziladi. Biroq, bunday operatsiya qimmatga tushadi, shuning uchun uning bajarilishi bilan bog‘liq xarajatlar va foydalarni tahlil qilish muhimdir. Boshqa hollarda, manzillarni tekshirish o‘rniga, elektron pochta orqali xat-xabarlarni yetkazib berishdan ko‘ra, ro‘yxatga oluvchilar tomonidan yangi manzillarni ro‘yxatga olish afzalroqdir.
Agar manzillar ro‘yxatining sifati pochta orqali xat-xabarlarni jo‘natish uchun qoniqarsiz deb topilsa, ularni yetkazib berish ro‘yxatga oluvchi xodimlar tomonidan amalga oshirilishi kerak. Manzillar ro‘yxati mavjud bo‘lgan holatda, undan foydalanishning aniq usulini aniqlash kerak. Mumkin bo‘lgan variantlar quyidagilardir: ro‘yxatni rad etish; ro‘yxatga olish ishlarini bajarishdan oldin manzillarni tekshirish yoki ro‘yxatga oluvchilarga ro‘yxatga olish varaqalarini tarqatish vaqtida ro‘yxatni yangilash vazifasini yuklagan holda uni topshirish. Bundan tashqari, tashqi pudratchilik sharti asosida rasmiy pochta xizmatiga yetkazib berish tartibi ham ko‘rib chiqilishi mumkin.
Ro‘yxatga olish varaqalari ro‘yxatga oluvchilar tomonidan to‘planishi, pochta orqali jo‘natilishi, respondentlar tomonidan muayyan tashkilotga qaytarilishi (MSI o‘zi yoki mahalliy hokimiyat organida yig‘ish punkti) yoki Internet onlayn kanallar orqali ma’lumot to‘plashda uzatilishi mumkin. Ushbu yetkazib berish va yig‘ish usullari an’anaviy usullar doirasida vaziyatga qarab qo‘llanilishi mumkin. Ba’zi mamlakatlarda o‘z-o‘zini ro‘yxatga olish usuli pochta orqali ro‘yxatga olish savolnomalarini jo‘natish va qaytarib olishni (yoki faqat jo‘natishni) nazarda tutadi.
Pochta orqali jo‘natish va qabul qilish tartibi alohida yoki ro‘yxatga olish organlarining xodimi tomonidan amalga oshiriladigan joyda tekshirish bilan birgalikda ishlatilishi mumkin.